مراحل تهیه کاشی هفت رنگ به شرح
زیر است:
الف) تولید کاشی سفید:
١) تامین خاک مناسب: خاک مناسب برای ساخت کاشی خام ، باید عاری از دانه
های شنی و نمک های آهکی باشد. وجود این اجزای مضر ، بعد از پخت کاشی در
صورت تماس کاشی با آب ، باعث شکستگی و خردشدگی در کاشی ها می شود( پولک
زدن کاشی)
٢) آسیاب : خاک مورد نظر تا حد مورد نیاز آسیاب می شود.
٣) تولید خشت خام اولیه: خاک آسیاب شده با ٢۵٪ آب مخلوط می شود. این
مخلوط با دستگاه پرس ١۵٠ تن در قالب های ١۵*١۵ یا ٢٠*٢٠ سانتی متری تا
ضخامت ١۵-٢٠ میلیمتر فشرده می شود.
۴) خشک کردن: در مرحله بعد، خشت خام اولیه در گرمکن خشک می شود. باید
از خشک شدن کامل خشت ها اطمینان کامل حاصل شود.
۵) پخت کاشی خام : خشت های خام خشک شده، در کوره خام پز در دمای ٨٠٠
درجه سانتی گراد به مدت حدود ٣ ساعت تحت عملیات پخت قرار می گیرد. پس
از ٢۴ ساعت خشت های پخته شده از کوره خارج می شوند.
۶) مرحله لعاب دهی: در این مرحله،لعاب سفید ( شامل اکسید سیلیسیم،
اکسید سرب ، اکسید قلع ، و کائولن آسیاب شده ) به ضخامت ١.۵ میلیمتر بر
روی کاشی اعمال می شود و دو مرتبه به کوره لعاب پزی انتقال داده می شود.
در این مرحله ، عملیات پخت به مدت ۵ ساعت در دمای ٩۵٠ درجه سانتی گراد
انجام می گیرد. حاصل این عمل ، کاشی سفید پخته شده است که طرح اصلی بر
روی آن اعمال و رنگ آمیزی خواهد شد.
ب) ترسیم نقوش کاشی هفت رنگ:
١) طراحی : طراحی بر اساس ابعاد اصلی توسط استاد طراح انجام می پذیرد.
از طرح اصلی چند کپی تهیه می شود تا در مراحل بعد از آنها استفاده شود.
٢) سوزن کاری : برای داشتن چند طرح سوزن کاری شده، سه لایه کاغذ با
دوام،زیر طرح بر روی هم قرار می گیرد. طرح آماده شده فوق با استفاده از
سوزن ریز ، سوزن کاری می شود. در این مرحله فاصله سوراخ ها نباید از ١
میلیمتر بیشتر باشد.
٣) گرده کاری: طرح سوزن کاری شده روی کاشی قرار می گیرد و با کیسه حاوی
ذغال ( کهنه گرده ) روی کاغذ سوراخ شده مالیده می شود. حاصل این مرحله
انتقال طرح به کاشی است.
۴) قلم گیری: استاد کار قلم گیر، روی این گرده ها را با قلم بسیار ظریف
، قلم گیری می کند، به طوری که ضخامت قلم گیری بیشتر از ١.۵ میلیمتر
نباشد. ماده ای که قلم گیری با آن انجام می پذیرد، مغن است ( شامل
اکسید منگنز، اکسید سیلیسیم و موادی با چسبندگی جزئی ) ، این مرحله
بسیار حساس است و مهارت استادکار در انجام آن حائز اهمیت است.
۵) رنگ آمیزی: بعد از اتمام قلم گیری، مراحل رنگ آمیزی آغاز می
شود.
انتخاب رنگ ها : استاد کار رنگ آمیز، بر اساس کلیت طرح و موضوع مورد
نیاز ، برای قسمت های مختلف طرح ، از قبیل حاشیه ، زمینه ، لچکی ،ترنج
، و سر ترنج و اجزای دیگر ، رنگ هایی را انتخاب می کند. به طوری که ضمن
حفظ هماهنگی بین اجزای طرح ، رنگ آمیزی نیز تناسب داشته باشد.
انتخاب مواد رنگی: موادی که برای رنگ ها در هنر کاشی کاری استفاده می
شوند ، معدود و عمدتاً از اکسید های فلزی هستند. تعدادی از مواردی که
برای تولید رنگ های اصلی در کاشی کاری استفاده می شوند، به شرح زیر است:
پایه شفاف : شامل سیلیس و اکسید سرب است و عوامل بهبود خواص شیشه ای ،
از قبیل اکسید های پتاسیم ، بور ، آلومینیوم و … که در ترکیب تمامی رنگ
ها مورد استفاده قرار می گیرند. رنگ دانه اصلی پس از مخلوط شدن با این
پایه برای رنگ آمیزی کاشی استفاده می شود.
رنگ دانه ها
لاجورد : اکسید کبالت مهم ترین رنگ دانه برای ایجاد رنگ لاجورد پس از
پخت است.
فیروزه ای و سبز : اکسید مس ، رنگ دانه مورد استفاده برای این رنگ است.
مشکی : اکسید منگنز ، اکسید کبالت ، اکسید آهن است.
قرمز ارغوانی : اکسید طلا.
قرمز آجری : ( کم رنگ ) بی کرومات پتاسیم
ساخت رنگ : رنگدانه و پایه رنگ آسیاب شده با آب و کتیرا مخلوط می شود.
میزان کتیرای به کار رفته ، یک سوم حجم ظرف است. کتیرا ضمن افزایش
کیفیت و یکنواختی رنگ آمیزی ، باعث افزایش چسبندگی رنگ به سطح کاشی می
شود. غلظت رنگ نیز باید به اندازه ای باشد که رنگ اعمال شده پهن نشود و
از خطوط قلم گیری فراتر نرود.
اعمال رنگ: این رنگ به وسیله قلم دستساز بر روی کاشی اعمال می شود.
کد گذاری : پس از خشک شدن کامل رنگ ها بر روی سطح کاشی ،
کدگذاری بر پشت کاشی ها انجام می شود تا از درهم آمیختگی کاشی ها در
کوره جلوگیری به عمل آید.
٧) پخت نهایی : کاشی ها در کوره به مدت دو ساعت در دمای ٨۵٠ درجه سانتی
گراد پخته می شوند. پس از ٢۴ ساعت ، وقتی کاشی ها از کوره خارج می شوند
آماده نصب هستند.
|